Interieur Begoniastraat 6 huis gemeentelijk monument
De stappen in volgorde:
1. Ontdekking. In februari 2019 ontdekte Historisch Centrum Amsterdam-Noord (HCAN) het bijzondere interieur van Begoniastraat 6 huis: bijna alle gebruikssporen van 100 jaar bewoning en winkel-/bedrijfsvoering zijn daarin als door een wonder bewaard gebleven.
Maar het werd (en wordt nog steeds) bedreigd. Ymere heeft o.a. 16 woningen in de Begoniastraat in de verkoop gedaan en particulieren kunnen die geheel gerenoveerd kopen. De wijze van herfunderen en renoveren van Dura Vermeer houdt in dat alle vloeren en het opstaande houtwerk worden verwijderd om ruimte te maken voor de herfundering. Daarna krijgen de woningen nieuwe houtwerk, nieuwe vloeren en muren.
2. Tentoonstelling. HCAN kreeg de voormalige winkelwoning van Ymere in gebruik en richtte daarin per 1 mei 2019 een kleine tentoonstelling in over
– de geschiedenis van de winkel en haar uitbaters,
– de geschiedenis van de melkoorlog waarin het winkeltje een rol speelde,
– de geschiedenis van de volkswoningbouw en de rol van Jan Ernst van der Pek en Louise Went daarbinnen.
Er kwamen in 14 weekenden ruim 1400 bezoekers.
3. Vraag om behoud. Pogingen van HCAN om Ymere en Dura Vermeer zover te krijgen het winkeltje uit de verkoop te nemen en ongeschonden voor de toekomst te bewaren liepen op niets uit. Men wilde ongestoord verder gaan.
4. Aanvraag monumentenstatus. In juli 2019 werd daarom een monumentenstatus aangevraagd voor het interieur van Begoniastraat 6 huis door de Stichting monumenten in Amsterdam-Noord (SMAN). Daardoor werd er voorlopig geen omgevingsvergunning voor het slopen en verbouwen van 6 huis afgegeven.
5. Onderzoek en advies. Door het bureau Monumenten & archeologie is daarna onderzoek gedaan en het rapport gaf aan dat het interieur inderdaad op een aantal punten monumentwaardig is.
6. Advies Cie. Ruimtelijke Kwaliteit. In oktober 2019 gaf de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit op basis van dat rapport het advies het interieur van Begoniastraat 8 huis aan te wijzen als gemeentelijk monument. Zowel de verkoper/aannemer als de aanvrager van de monumentenstatus dienden daarop hun zienswijzen in. Nu was het aan het DB van stadsdeel Amsterdam-Noord een beslissing te nemen.
7. Voorstel aankoop en behoud. Stadsherstel deed ondertussen een bod op het winkeltje om het volgens een ander plan dan dat van Dura Vermeer te herfunderen, namelijk zodanig dat de terrazzovloer, de behangselmuur en al het opstaande houtwerk gespaard kan blijven terwijl toch de vereiste stabiliteit gegarandeerd wordt. Dura Vermeer gaf daar geen reactie op.
8. Vertraging en nu pas aanwijzing tot gemeentelijk monument.
Pas op 3 november 2020, een jaar na het advies, nam het Dagelijks Bestuur van Stadsdeel Amsterdam-Noord een beslissing: het interieur van Begoniastraat 6 huis is nu aangewezen als gemeentelijk monument.
9. En is het winkeltje nu gered? Het is de vraag of alle gebruikssporen van 100 jaar bewoning en gebruik nu gespaard blijven en of het winkeltje een voor publiek toegankelijk museumpje kan blijven. Zoals het er nu uitziet wordt het (of is het al) aan een particulier verkocht en wordt het winkeltje een gerenoveerde woning. De verkoopbrochure van makelaar Dura Vermeer & Ter Steege projectmakelaars meldt wel ‘Aan deze woning zijn bijzondere monumentale waarden toegekend. Deze plattegrond is onder voorbehoud van gemeentelijke goedkeuring.’ De gemeente kan er namelijk nog een stokje voor steken…
Beter laat dan nooit.
Monumentwaardig?
Begoniastraat 6 huis laat nog bijna onveranderd de situatie van 1919 en de gebruikssporen van 100 jaar wonen en werken zien. Door een gelukkige speling van het lot zijn verschillende renovaties aan het winkeltje voorbijgegaan. Daardoor bevat het interieur nog:
Het verkopen van de winkelwoning als woning en het heropbouwen ‘ renoveren in oude stijl zou niet alleen de unieke gebruikssporen uitwissen, maar dit bijzondere en als gemeentelijk monument aangewezen interieur aan het oog van het publiek onttrekken.
Begoniastraat 6 huis is nog het enige, in elk geval het meest ongerepte stukje interieur in de buurt die Van der Pek ontwierp. Daarbij is het belangrijk op te merken dat de winkeltjes in de knikken van de waaiervormige straatjes door alle onderlinge verschillen sowieso al een bijzondere positie hebben binnen zijn ontwerp. Het winkeltje ligt in de eerste bouw waarvan de definitieve bouwtekeningen door Van der Pek zelf zijn ondertekend. Hij heeft op de bouw van dat eerste stuk van de buurt mogelijk nog zelf toegezien, voor hij op 23 maart 1919 plotseling overleed.
